Het nijlpaard is één van de grootste landzoogdieren in Afrika. Slechts olifanten en enkele neushoorn soorten zijn groter. Het nijlpaard heeft een groot, rond lichaam, korte poten en een grote kop met een brede snuit. De staart is kort en dik. Ze hebben geen vacht, slechts enkele borstelharen op de staart en het gezicht.
Ondanks de naam is het dier niet nauw verwant met het paard, maar eerder met walvissen. De Latijnse naam is Hippopotamus amphibius. Dat betekent zoiets als ‘paard van de rivier’. Met een beetje fantasie lijkt het dier ook wel wat op een paard. Een stukje dikker en veel kortere poten, maar eigenlijk lijkt het meer op een uit de kluiten gewassen varken. Beide zijn daarnaast ook nog eens dol op modder.
De Nijl
Het nijlpaard kwam van oorsprong veel voor bij de Nijl in Egypte, vandaar de Nederlandse naam nijlpaard. Tegenwoordig is het nijlpaard echter niet meer te vinden in de wateren van deze rivier. Toch speelt het nijlpaard een belangrijke rol in de Egyptische mythologie. Lang geleden zou het dier prachtig haar hebben gehad. Het was hier zo trots op, dat het ging opscheppen tegen de haas, en vertelde de haas dat die maar lelijk haar had. De haas werd kwaad, en stak terwijl het nijlpaard lag te slapen zijn haar in brand. Sindsdien is het nijlpaard kaal, en het schaamt zich nu zo voor zijn lijf, dat het onder water is gaan leven.”
Een mannetjes nijlpaard kan vier meter lang worden en meer dan 3 duizend kilo wegen. Vrouwtjes zijn meestal wat kleiner en lichter.
Overdag verblijft het nijlpaard in het water, zodat het beschermd is tegen oververhitting, uitdroging en de zon. Een nijlpaard kan niet zo goed tegen de hitte. Niet heel handig in Afrika, maar het water biedt gelukkig verkoeling.
Afgezien van de mens heeft een volwassen nijlpaard weinig natuurlijke vijanden. Leeuwen kunnen soms een gevaar zijn, maar andere dieren als bijvoorbeeld krokodillen vormen geen bedreiging. Een volwassen nijlpaard bijt een krokodil makkelijk dood met de lange tanden en krachtige bek. Wel wordt er helaas nog steeds op de dieren gejaagd vanwege hun vlees, maar ook voor hun hoektanden van ivoor.
Het nijlpaard leeft in losse kudden van twee tot vijftig dieren. In het droge seizoen, wanneer veel poelen droogvallen voegen verschillende kuddes zich samen en bestaan de groepen soms wel uit meer dan 200 dieren. Binnen de kudde heerst een strikte hiërarchie. De oudste mannetjes, die meestal ook het grootst en sterkst zijn, zijn dominant. Ze hebben hun eigen territorium waar ze paren.
Leefgebied van het nijlpaard
Nijlpaarden leven in en om het water, in rivieren, plassen, meren en moerassen in een groot deel van Afrika. Ze komen oorspronkelijk in ieder gebied voor waar voldoende water is om in te zwemmen en gras om van te grazen. Echt zwemmen is er bij een nijlpaard echter niet bij. Hij zet zijn poten onder water af op de bodem om zo soepeltjes door het water rond te springen. Een vergelijking met het voortbewegen van een astronaut op de maan is hiermee snel gemaakt. Het dier slaapt ook onder water en kan tot wel 5 minuten de adem inhouden. Daarna drijft hij naar de oppervlakte om te ademen en zakt weer terug naar de bodem. Dit alles zonder wakker te worden. Als het nijlpaard onder water gaat sluit het de neusgaten en oren af. Zodra het weer boven komt blaast het eerst de resterende lucht met kracht uit de longen om zo te voorkomen dat het water in de neusgaten krijgt.
Tegenwoordig leven de meeste nijlpaarden in oost Afrika, maar over het hele continent komen er nog verschillende populaties voor. In het westen bijvoorbeeld in Gambia, Senegal, Guinee, Sierra Leone, Ivoorkust en Ghana. Maar ook in Centraal Afrika in Gabon, Kameroen, de Centraal Afrikaanse Republiek en in de beide Congo’s. In Zuid Afrika tref je ze alleen nog in het Kruger park. Wel zijn er gelukkig nog grote populaties in Zambia, Botswana, Zimbabwe en Mozambique. In het oosten kan je het nijlpaard tegenkomen in Zuid Soedan, Ethiopië, Tanzania, Kenia, Oeganda en Somalië.
Nijlpaarden zijn een belangrijk onderdeel van het ecosysteem. Er zijn meren die zonder nijlpaarden zo goed als levenloos zouden zijn, bijvoorbeeld doordat ze uit vrijwel steriel bronwater bestaan, maar door de bemesting door dit dier toch een hele levensgemeenschap ondersteunen.
Nijlpaarden leven in het wild ongeveer 40 jaar, maar in gevangenschap kunnen ze meer dan 50 jaar oud worden. Het oudste in gevangenschap levende nijlpaard werd 65 jaar.
Het menu van een nijlpaard
Het menu van een nijlpaard bestaat voornamelijk uit gras. Als de zon is ondergegaan komen ze aan land om te grazen. Ze kunnen tot wel 10 kilometer per nacht afleggen op zoek naar vers gras. Op de savanne komen ze soms dode dieren tegen en dan blijkt dat ze niet geheel vegetarisch zijn. Actief jagen op prooidieren doet een nijlpaard echter niet. Wel zal het in de aanval gaan als iets of iemand zich in de weg bevindt tussen het dier en het water. Niet voor niets is het nijlpaard één van de dodelijkste dieren in Afrika. Hij lijkt misschien zo lief, maar kan dan erg agressief zijn. Met tanden van wel 60 centimeter lang en een snelheid van 30 kilometer per uur wil je niet tussen hem en het water staan. De dieren lijken sloom, maar aan land kunnen ze een snelheid tot 30 kilometer per uur halen en ze zijn zeer wendbaar.
