In het centrum van Mali, in de regio van de stad Mopti, ligt een gebied van vierduizend vierkante kilometer. Dit gebied strekt zich uit vanaf de stad Bandiagara helemaal tot de grens van Burkina Faso. Dwars hierdoor loopt het Bandiagara escarpment (de Falaise). Het is een tweehonderd kilometer lange klif met een hoogte van zo’n driehonderdvijftig meter.
Op en rond deze klif vind je tientallen dorpjes en gehuchten die variëren van kleine nederzettingen met 4 huizen tot dorpjes met enkele honderden inwoners. Dit gebied staat bekend onder de naam ‘Land van de Dogon’. Vanaf de vijftiende eeuw is dit het gebied waar deze bevolkingsgroep zich heeft gesetteld. Toch waren ze niet de eerste bewoners van de klif. Tot de vijftiende eeuw woonde hier een jagersvolk, de Tellem. Deze werden echter door de Dogon uit hun huizen gezet en verdreven. Nog daarvoor bouwden het pygmeeënvolk de Tulu (Toloy) een soort eenvoudige honingraad huisjes in de klifwand.
De Dogon betrokken het Bandiagara escarpment omdat er in het gebied rondom de klif meer water was te vinden dan in de rest van dit deel in Mali. De Dogon zijn van oorsprong een landbouwvolk en het aanwezige water maakte dat ze hun gewassen konden verbouwen. Daarnaast trok het water ook dieren aan die werden geschoten voor bushmeat.
De voornaamste reden was echter dat de klif bescherming bood. De Dogon maakten het omliggende land helemaal vlak en bouwden hun dorpen dicht bij de rand van de klif. Zo konden ze hun vijanden al van ver aan zien komen. Als niet-moslim volk waren de Dogon namelijk hun leven niet zeker. Het kwam in die tijd nog vaak voor dat moslim stammen hele dorpen aanvielen en de bevolking meenam als slaven die ze bij de koningen en keizers aanboden.
Ook aan de voet van de klif ontstonden er dorpjes, waarbij de huizen in dezelfde kleur als de rots gebouwd werden. Hierdoor waren ze goed gecamoufleerd en moeilijk te ontdekken door stammen met slechte bedoelingen. Toen Frankrijk in 1890 het gebied koloniseerde kwam er een eind aan de stammenstrijd en groeide de Dogon in de twintigste eeuw uit tot een stam van zo’n 350.000 man. Zonder de directe dreiging breidde ze zich verder uit in de gebieden rondom de klif in de richting van Bandiagara en de grens met Burkina Faso.
Voorheen was het land van de Dogon samen met de moskee in Djenne één van de belangrijkste toeristische attracties van Mali. Tegenwoordig wordt het gebied echter nauwelijks meer bezocht vanwege het negatieve reisadvies dat veel overheden (ook de Nederlandse) hebben afgegeven. Er is toch nog steeds een handjevol reizigers die de klif bezoeken. Mocht je een bezoek overwegen zorg dan dat je goed op de hoogte bent van de huidige veiligheidsrisico’s.
Dat gezegd is het land van de Dogon inderdaad één van de indrukwekkende plaatsen om te bezoeken in dit deel van de Sahel.
Bezoek het land van de Dogon
Er zijn tal van mogelijkheden om het gebied rond de Bandiagara klif te verkennen. Dat kan bijvoorbeeld op een dagtocht met een auto naar één van de dorpen aan de voet van de klif. Indrukwekkender is het om een meerdaagse wandeltocht te maken. Deze starten vaak in de grotere dorpen op het plateau aan de rand van de klif. Je daalt dan via een stijl pad af naar de dorpen aan de voet. Onderweg geniet je van mooie uitzichten over de Gondovlakte.
Eenmaal beneden wandel je over zanderige paden langs de dorpjes. In de wanden van de rots zijn regelmatig nog de overblijfselen van oude Tulu dorpjes te zien die tegenwoordig worden gebruikt als begraafplaatsen van de Dogon.
In de Dogon dorpen zijn nog veel sporen van de animistische achtergrond van de stam terug te vinden. Zo vind je in ieder dorp een Binou priester die als tussenpersoon dienst doet tussen de god Lébé, het bovennatuurlijke en het aardse leven. De huizen van de priesters zijn herkenbaar door de witte vlekken op de muren. De regio staat ook bekend om de uitbundige maskerdansen. Het belangrijkste festival is het Sigi. Hierbij trekken de maskerdansers langs alle dorpen en is het overal een enorm feest. Dit festival wordt echter maar één keer in de zestig jaar gehouden en de eerstvolgende staat gepland voor 2027. Tegenwoordig worden er in verschillende dorpen tegen een donatie ook voor toeristen maskerdansen opgevoerd.
Het dichts bevolkte gedeelte langs de klif is tussen de dorpen Kan Bonzon en Banani. Tussen deze twee liggen veertien andere dorpen die alleen bereikbaar zijn via de zandpaden ertussen. De dorpen liggen elk zo’n drie tot vier kilometer van elkaar.
Vervoer van Bandiagara naar de klif is schaars en de beste aanpak als je niet over eigen vervoer beschikt is om een toer te boeken in bijvoorbeeld Bandiagara, Sanga of Bankass. Hier vindt je door de staat geautoriseerde ‘bureaus de guides’ waar je voor een vaste prijs per dag een gids en vervoer regelt. Dit zijn tevens de meest betrouwbare toeroperators. Het is ook mogelijk om op eigen gelegenheid het land van de Dogon te bezoeken. Maar een gids kan je veel over het gebied vertellen en introduceren bij de dorpsoudsten voor je een dorp zelf mag verkennen. Op deze manier profiteert ook de lokale bevolking mee van jouw bezoek.
Beste reistijd
Het land van de Dogon bezoek je het beste in december en januari. De omgeving is dan op zijn groenst en de temperaturen van rond de 25 graden zijn aangenaam. Vanaf maart wordt het steeds heter tot dat in juli het regenseizoen aanbreekt.
